Co to jest testament?
Spadkodawca może rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci tylko za pomocą testamentu. Jedną z form sporządzenia testamentu może być akt notarialny. Testament u notariusza daje pewność, że wola testatora wyrażona zostanie we właściwy i niebudzący wątpliwości sposób, zgodny z obowiązującymi przepisami. Pozwoli to uniknąć rozrządzeń, które są w nieprawidłowy sposób opisane bądź nie odpowiadają właściwej formie, a co za tym idzie – może to pozwolić na uniknięcie sporów w przyszłości pomiędzy spadkobiercami.
Wiele osób jest przekonanych, że spisując swój testament można przekazać konkretne części majątku albo konkretne przedmioty poszczególnym osobom. Niestety, taki testament nie odniósłby skutku zamierzonego przez testatora, ponieważ w polskim prawie nie ma tak zwanych testamentów działowych. Nie możemy więc, pisząc testament własnoręcznie, „przekazać” domu córce, a działki synowi.
Nie zmienia to faktu, iż od 2011 roku istnieje możliwość rozrządzenia poszczególnymi składnikami majątkowymi – ruchomościami czy nieruchomościami, a także innymi prawami, jednakże jedynie poprzez akt notarialny i wyłącznie w ramach odpowiedniego jego sformułowania. Wówczas testament taki obejmuje tak zwany „zapis windykacyjny”. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
- rzecz oznaczona co do tożsamości (np. działka, mieszkanie, samochód, dzieło sztuki),
- zbywalne prawo majątkowe (np. mieszkanie spółdzielcze, udziały lub akcje w spółce),
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy windykacyjnego użytkowania lub służebności,
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Sporządzenie zapisu windykacyjnego w zwykłej formie pisemnej nie odniesie skutku.
Innym rozrządzeniem testamentowym jest powołanie do spadku. Powołać do spadku można jedną lub więcej osób, może to być też inny podmiot, np. fundacja. Powołanie do spadku kilku osób wiąże się ze wskazaniem, jakie udziały osoby te mają odziedziczyć. Takie rozrządzenie skuteczne będzie także w ramach testamentu holograficznego, oczywiście przy zachowaniu odpowiednich wymogów.
Można także w testamencie zobowiązać spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz danej osoby, np. zobowiązać spadkobiercę do wypłaty na jej rzecz określonej kwoty.
Istnieją także inne instytucje prawa spadkowego jak: polecenie (nałożenie przez testatora na spadkobiercę jakiegoś obowiązku, np. zorganizowania pogrzebu), podstawienie (wskazanie osoby, która ma dziedziczyć w razie, gdyby nie mógł dziedziczyć dany spadkobierca), przyrost (jeśli jedna osoba wskazana w testamencie nie chce lub nie może dziedziczyć, jej część przypada na pozostałe osoby wskazane w testamencie) i inne.
Co ważne, swój testament można w każdej chwili zmienić albo odwołać w całości lub w części. Testament notarialny można odwołać także testamentem własnoręcznym. Testament w formie aktu notarialnego jest częstym wyborem testatorów.
Jak sporządzić testament u notariusza? Dane, jakich notariusz potrzebuje to jedynie dane osobowe spadkobiercy lub spadkobierców, a także wola testatora – to znaczy komu chce przekazać spadek lub poszczególne nieruchomości czy przedmioty. Notariusz samodzielnie tworzy projekt takiego testamentu, a testator przy odczytaniu aktu potwierdza lub sugeruje zmiany do projektu, jeśli coś się nie zgadza. Wszystko, co jest zapisane w testamencie notarialnym, musi odpowiadać woli testatora.
Mam testament notarialny – co dalej?
Po sporządzeniu testamentu testator najczęściej mówi wskazanym w testamencie spadkobierców, że do spisania testamentu doszło, aby ci mogli w przyszłości z niego skorzystać. Warto więc poinformować albo przekazać spadkobiercy spisany testament – czy to w formie własnoręcznej, czy w formie aktu notarialnego. Zdarza się jednak, że testator z różnych powodów nie chce za życia wskazywać swoim spadkobiercom, że powołał ich w testamencie.
Może w takim wypadku złożyć u notariusza wniosek o rejestrację testamentu w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT). Jest to działający od 2011 roku Rejestr, który pozwala potwierdzić istnienie jakiegoś testamentu. W Rejestrze nie jest ujawniana treść testamentu, ale fakt, że został on sporządzony, przez kogo i w jakiej kancelarii (to jest gdzie taki dokument można odebrać po śmierci testatora). Pozwala to na odnalezienie przez spadkobierców testamentu już po śmierci testatora. Zarejestrowanie testamentu (dobrowolne) daje pewność, że w przyszłości spadkobiercy będą mogli uzyskać treść tego dokumentu oraz, że on nie zginie. Taka rejestracja jest dobrowolna i bezpłatna – dokonuje jej notariusz.